Fransız anakarasından yaklaşık 17 bin kilometre ötedeki Yeni Kaledonya’da, Fransız hükümetinin, daha evvel yerli halk ile yaptığı mutabakatlara ters bulunan bir anayasal ıslahatı yürürlüğe koymak istemesinin akabinde başlayan olaylar sürüyor.
Fransa hükümeti adaya sevk ettiği 3 bine yakın güvenlik vazifelisi ile yaklaşık 3 aydır yerli halkın seçimlerdeki tesirini azaltacak anayasal ıslahat teşebbüsüne karşı çıkan bağımsızlık yanlılarını bastırmaya çalışıyor.
En son 15 Ağustos’ta güvenlik güçlerinin müdahalesi sonucu 1 kişinin daha hayatını kaybetmesinin akabinde, Ada’daki Fransız Yüksek Komiserliği ikinci bir emre kadar okulların kapatıldığını duyurdu.
Böylece Fransız güvenlik güçlerinin mayıs ayından bu yana yürüttüğü operasyonlarda 11 kişi hayatını kaybederken, Ada’da 22.00-05.00 saatlerinde uygulanan sokağa çıkma yasağı da 26 Ağustos’a kadar uzatıldı.
Ada’da silah taşıma ve transferine ait yasak ve alkol satış yasağı da uygulanıyor.
Yeni Kaledonya Sanayi ve Ticaret Odası (CCI) bilgilerine nazaran, derinleşen siyasi belirsizlik ve ekonomik kötüleşme nedeniyle sene başından bu yana Ada’da yerleşik olan 6 bin kişi Yeni Kaledonya’yı terk etti. Göç edenlerin sayısı 13 Mayıs’ta başlayan olayların akabinde bir evvelki yıl tıpkı periyoda kıyasla yüzde 200 oranında arttı.
Pasifik Adaları Forumu’ndan ada ülkeleri önderlerinin öncülük ettiği “Troyka misyonunun” Yeni Kaledonya’da son periyotta yaşananların soruşturulması için bu ay sonuna kadar Ada’ya gitmesi ve bağımsızlık yanlıları ile aksileri ortasında diyalog sağlanmasına yönelik çalışmalar yürütmesi bekleniyor.
Yeni Kaledonya’daki durum 26-30 Ağustos’ta yapılacak Pasifik Adaları Forumu Tepesinde de gündeme taşınacak.
HALK, ANAYASAL ISLAHATA KARŞI
Yeni Kaledonya’nın yerli halkı Kanaklar, Fransız hükümetin kelam konusu anayasal ıslahat teşebbüsünü 1988’de imzalanan Noumea Mutabakatı’na muhalif buluyor.
Anayasal değişiklik tasarısı ile hükümet, en az 10 yıldır Ada’da yaşayan Fransızların lokal seçimlerde oy kullanmasının yolunu açıyor.
Yeni Kaledonya 1998’de Noumea Muahedesi ile özerklik statüsü kazanmış ve muahedede yerli halkın kendi topraklarında azınlık statüsüne düşmesini önlemek için oy kullanma hakkı, 1998’den evvel Ada’da ikamet eden şahıslar ve onların çocuklarıyla sonlandırılmıştı.
Ada’da 2018, 2020 ve 2021’de olmak üzere toplam 3 kere bağımsızlık için referandum yapılmış ve sandıktan “hayır” oyu çıkmıştı.
Bağımsızlık yanlısı Kanak Sosyalist Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLNKS), Fransa’nın seçimlere tesirini protesto ederek, 2021’de yapılan referandumu boykot etmişti. FLNKS referandumun Kovid-19 salgınının tesirinden daha uzak bir tarihte yapılmasını istemişti.
Macron, Fransız hükümetinin yerli halkın seçimlerdeki nüfuzunu azaltacak anayasal ıslahat tasarısına karşı harekete geçen bağımsızlık yanlıları ile “diyalog” için 23 Mayıs’ta Yeni Kaledonya’ya gitmiş lakin buradaki temaslarının akabinde ıslahat tasarısını geri çekmeyeceğini duyurmuştu.
Daha sonra Macron, Fransız Ulusal Meclisinden geçen fakat şimdi Senatoda oylanmayan anayasal ıslahatı askıya almıştı.
Ada’daki Fransız seçmenlerin sayısını artıracak anayasal ıslahatın yürürlüğe girebilmesi için Fransız Parlamentosunun iki kanadının bir ortada toplandığı Kongre’de kabul edilmesi gerekiyor.