2004 yılında İzmir Kent Arşivi ve Müzesi olarak ziyarete açılan, daha sonrada hayatını kaybeden İzmir Büyükşehir Belediyesi eski Başkanı Ahmet Piriştina’nın adının verildiği Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi (APİKAM), adeta bir tarihi hazinesini andırıyor.
Çok sayıda pahalı yapıtı bünyesinde barındıran ve her geçen gün bağışlarla büyüyen APİKAM, İzmir’in tarihi açısından epey ehemmiyet taşıyor. APİKAM’ın bağışçı sayısı 400’e yaklaşırken; görsel, doküman, defter, kitap, vadeli yayın, kartografik belgeyi kapsayan bu bağışlardan oluşan dijital arşiv data sayısı 54 bine ulaştı.
ATATÜRK’ÜN ISLAK İMZASI BULUNAN MEBUS DEFTERİ, 1927’DE BASILAN BİRİNCİ NUTUK, NELER VAR NELER
O bağışlar ortasında; Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu meclisi olan Birinci Büyük Millet Meclisi’nde Mardin Milletvekilliği yapmış olan Derviş (Ural) Bey’e ilişkin 23 Nisan 1920 tarihli Ulu Lider Mustafa Kemal Atatürk’ün ıslak imzasının olduğu mebus defteri, 1927 yılında basılan Osmanlıca ilk basım Nutuk kitabı, 2. Meşrutiyet yıllarında (1910-1911) İzmir Belediye Başkanlığı yapmış olan Ali Nazmi Bey’in merasimlerde giydiği başkanlık kaftanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından Mustafa Kemal Atatürk’e “Başkumandanlık ve Gazilik” unvanı verildiğine dair yayımlanan İstiklal Harbi broşürü, 9 Eylül 1922 tarihinde İzmir’in Yunan işgalinden kurtuluşunun ve ulu Türk askerinin İzmir’e girişini sevinçle karşılayan halkın resmedildiği İstiklal Harbi karpostalı da yer alıyor.
Yine Binbaşı Nuri Özkan’ın 1926 tarihli askeri hüviyet cüzdanı, 1/10.000 ölçekli Osmanlıca İzmir kent haritası, 1. Dünya Savaşı sonrası Fransa’da, Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri ortasında 10 Ağustos 1920 tarihinde imzalanan Sevr Muahedesinin tıpkı basım haritası, İngiliz kolonisinin bir kısmının Yunan gemisi Elpiniki ile Londra Limanına gitmek üzere İzmir’den ayrıldığını kapak yapan 23 Eylül 1922 tarihli Fransızca L’lllustration Mecmuası’nın bir nüshası, 1929 tarihli Bedi Hıfzı Efendinin İzmir İsmetpaşa Millet Mektebi diploması, 1927 tarihli pay senedi de değerli bağışlar ortasında dikkat çekiyor.
ÖZEL ODALARDA ÖZEL DOLAPLARDA SAKLANIYOR: TAKIMLAR GÖZÜ ÜZERE BAKIYOR
Bu bağışlar ise APİKAM’ın kalbi olarak isimlendirilen özel odalarda; yangın, zelzele üzere doğal afetlere karşı özel olarak tasarlanan dolaplarda koruma ediliyor. Bu odalarda yangına karşı hassas alarm sistemi de yer alırken, APİKAM çalışanı de bağışlara adeta gözü üzere bakıyor.
Tüm bu bağışları ve dokümanları merak edenler, APİKAM’ın internet sitesi www.apikam.org.tr’den kolaylıkla erişebiliyor. APİKAM, bugüne kadar ortalarında; doküman, meclis karar tutanakları, eski gazeteler, kartpostallar, mecmualar, el yazmaları ve haritaların yer aldığı yaklaşık 300 bin bilgiyi dijital arşiv programına da aktardı.
1877 YILINDAN 1950 YILINA KADAR İZMİR’DE ÇIKMIŞ TÜM GAZETELERE ERİŞİLEBİLİR
İzmir Büyükşehir Belediyesi Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi (APİKAM) Müdürü Dr. Serhan Kemal Saygı, İzmir’in tarihî birikimini yansıtan her türlü arşivsel gerecin kurumda yer aldığını söyledi.
APİKAM’ın en büyük koleksiyonunu İzmir Ulusal Kütüphane’ye ilişkin periyodik yayınlar kümesinin oluşturduğunu tabir eden Hürmet, “1877 yılından 1950 yılına kadar, İzmir’de çıkmış tüm gazeteler dijital ortama aktarıldı ve herkes bu arşive kurum internet sitesi www.apikam.org.tr ‘ye girerek erişebilir. Bunun yanı sıra yeniden İzmir Ulusal Kütüphane koleksiyonunda yer alan vadeli yayınlar; yani mecmuaların yer aldığı bir evrak bütünümüz daha var. 138 adet el yazması da dijitalleştirilerek, araştırmacıların hizmetine sunulmuş durumda. Bu üç koleksiyon modülü içerisinde en büyük evrak bütününü, İzmir Ulusal Kütüphane koleksiyonuna ilişkin gazete arşivi oluşturuyor. Vatandaşlar; konutlarından, internet ortamından, hatta cep telefonlarından 1877’den 1950 yılına kadar İzmir’de çıkmış tüm gazetelere; Ahenk, Anadolu, Yeni Asır, Hizmet, Halkın Sesi ve artık ismini sayamayacağım pek çok gazeteye dijital ortamda ulaşabiliyorlar. Bu tıpkı vakitte mahallî idareler bazında, Türkiye’nin en büyük dijital arşivini oluşturuyor. Bunu yaparak yepyeni nüshaların korunmasını da sağlamış oluyoruz” dedi.
APİKAM Müdürü Dr. Serhan Kemal Saygı, “Sadece gazete ve periyodik yayınlarla sonlu koleksiyon değil, tıpkı vakitte İzmir ve etrafının Osmanlı devrine ışık tutan şer’iyye sicilleri; yani mahkeme kayıtları dediğimiz büyük bir evrak bütünümüz daha var. Bunun içerisinde yalnızca İzmir değil; Afyon, Manisa, Balıkesir, Karaburun, Tire, Bergama, Çeşme, Kemalpaşa, Foça üzere yerleşim ünitelerine ilişkin mahkeme kayıtları da yer alıyor. 1879-1908, 1927-1928 yılları ortasına ışık tutan Aydın Vilayet Salnameleri de (Yıllıklar) pahalı bir kaynak olarak arşivimizde bulunuyor” tabirlerine yer verdi.
BAĞIŞ ÇAĞRISI
Bağışlara da değinen Hürmet, son olarak şöyle devam etti:
“Arşiv koleksiyonumuzun öteki bir ögesi da vatandaşlardan gelen bağışlardan oluşuyor. Bir bağış ünitemiz var. Buraya vatandaşlarımız ellerinde mevcut olan, İzmir ve etrafının tarihine ışık tutacak her türlü arşivsel malzemeyi (fotoğraf, evrak vb.) bağışlayabilmektedir. Bağışçılarımız ile bir bağış protokolü yaparak ve onların isteğini alarak, daha sonra bağışlarını dijitalleştirerek arşiv programımıza yüklüyoruz ve araştırmacıların hizmetine sunmuş oluyoruz. Tüm bu koleksiyonlar ve toplanan bağışlar, çağdaş arşivcilik prosedürlerine nazaran tasnif edilip, APİKAM’ın özel bağış odalarında koruma edilmektedir. Biz de İzmirli vatandaşlarımızdan, kentin tarihi kimliğine ait ellerinde bulunan her türlü; yazılı, görsel evrak ve nesneyi bizimle paylaşmalarını temenni ediyoruz.”