Cenaze merasimleri, insan hayatının kozmik bir modülüdür ve farklı dinlerin ve kültürlerin inançlarını, geleneklerini ve kıymetlerini yansıtır. Cenazelerin temel maksadı, ölen kişiyi onurlandırmak ve yaşayanlar için kapanış sağlamak olsa da, cenazelerle ilgili uygulamalar ve ritüeller dünyanın dört bir yanında büyük ölçüde farklılık gösterebilir. Kimi merasimler ağırbaşlı ve sade iken, başkaları canlı ve kutlama havasındadır. Bu makalede, insanlığın ölülerini nasıl onurlandırdığını gösteren farklı dinlerden ve kültürlerden kimi şaşırtan ve eşsiz cenaze merasimlerini keşfedeceğiz.
Tibet Budizmi’nde Gökyüzü Definleri
Dünyanın en şaşırtan ve eşsiz cenaze uygulamalarından biri, Tibet Budistlerinin uyguladığı gökyüzü definidir. Bu merasimde, ölen kişinin vücudu bir dağın zirvesine yerleştirilir ve akbabalara bırakılır. Bu uygulama, hayatın geçiciliği ve vücudun tabiata geri dönmesi gerektiği inancından kaynaklanır. Gökyüzü definleri, aç hayvanları beslemek ve ömür ve mevt döngüsünü simgelemek gayesiyle yapılan bir merhamet hareketi olarak görülür.
ABD’nin New Orleans Şehri’nde Caz Cenazeleri
New Orleans’ın canlı kentinde, cenaze alayları ekseriyetle caz cenazesi olarak bilinen müzik ve yasın eşsiz bir karışımını içerir. Afrika-Amerikan kültürüne dayanan bu gelenek, mezarlığa yapılan ağırbaşlı bir yürüyüşle başlar ve bu yürüyüşe yavaş ve hüzünlü müzik eşlik eder. Lakin, cenaze defnedildikten sonra, hava değişir ve küme, ölen kişinin hayatını kutlayan canlı caz melodileri çalmaya başlar. Caz cenazesi, mevtin bir son değil, yeni bir hayata geçiş olduğuna dair inancı güçlü bir halde tabir eder.
Endonezya’da Torajan Cenazeleri
Endonezya’nın Torajan halkı, günlerce hatta haftalarca sürebilen, detaylı ve uzun cenaze merasimleriyle tanınır. Bu merasimler çoklukla su aygırı kurban edilmesini içerir ve kurban edilen su aygırı sayısı, ölen kişinin statüsünü yansıtır. Ölen kişinin vücudu, cenaze merasimi yapılana kadar aile konutunda aylarca hatta yıllarca saklanabilir, zira ruhun, gerçek ritüeller yapılana kadar vücuda yakın kaldığına inanılır. Torajan cenazesi, tüm toplumu bir ortaya getiren bir hayat ve mevt kutlamasıdır.
Gana’da Fantezi Tabutlar
Gana’da cenazeler, hayatın değerli bir kutlaması olarak görülür ve ölen bireyler çoklukla hayatlarını, mesleklerini yahut tutkularını temsil eden objeler halinde şekillendirilmiş gösterişli tabutlarda defnedilirler. Bu “fantezi tabutlar” bir balık (balıkçı için), bir otomobil (şoför için) yahut hatta dev bir Coca-Cola şişesi biçiminde olabilir. Tabut, ölen kişinin hayatına ve başarılarına son bir hürmet duruşu olarak hizmet eder ve cenaze merasimi ekseriyetle renkli ve sevinçli bir etkinliktir.
Madagaskar’da Famadihana
Madagaskar’daki Malagasy halkı tarafından uygulanan Famadihana, yani “kemiklerin çevrilmesi,” eşsiz bir cenaze geleneğidir. Her birkaç yılda bir, aileler cetlerinin kemiklerini mezardan çıkarır, yeni kefenlere sarar ve mezarın etrafında dans ederler. Bu ritüel, ölen kişiyi onurlandırmanın ve onlarla vefatta bile yakın bir ilgi sürdürmenin bir yoludur. Famadihana, müzik, dans ve ziyafetle dolu sevinçli bir kutlamadır ve vefatın korkulacak bir şey değil, hayatın devamı olduğuna dair inancı yansıtır.
Kenya ve Tanzanya’da Maasai Cenaze Uygulamaları
Kenya ve Tanzanya’nın Maasai halkı, birçok Batı geleneğiyle keskin bir tezat oluşturan eşsiz bir vefat anlayışına sahiptir. Klâsik olarak, Maasai ölülerini gömmezler; bunun yerine, vücudu leş yiyicilerin tüketmesi için açıkta bırakırlar. Gömme, büyük başkanlar için saklanır, zira Maasai, gömülen bir vücudun toprağı kirlettiğine inanır. Bu uygulama, tabiata derin bir saygıyı ve vücudu mümkün olan en doğal biçimde toprağa geri döndürme inancını yansıtır.
Hinduizm’de Ganj Nehri’nde Kremasyon
Hinduizm’de, Ganj Irmağı kutsal kabul edilir ve birçok Hindu, küllerinin ırmağa saçılmasının daha uygun bir tekrar doğuşa yol açacağına inanır. Antyesti olarak bilinen kremasyon merasimi, ekseriyetle Ganj kıyılarında gerçekleşir, burada vücut bir cenaze ateşi üzerinde yakılır. Küller daha sonra ırmağa bırakılır, bu da ruhun kainata geri dönüşünü simgeler. Bu ritüel, Hindu inancındaki ömür, mevt ve yine doğuş döngüsünü (samsara) ve ruhun arınmasını yansıtır.
Zerdüştlerin Sessizlik Kuleleri
Zerdüştler, eski bir dini topluluk olan Zerdüştler, “Sessizlik Kuleleri” olarak bilinen eşsiz bir cenaze uygulamasına sahiptir. Bu gelenekte, ölen kişinin vücudu güneş ışığına ve yırtıcı kuşlara maruz kalacak biçimde dairesel, yükseltilmiş bir yapıya yerleştirilir. “Eksarnasyon” olarak bilinen bu uygulama, Zerdüşt inancındaki toprak, ateş ve suyun saflığını ve bunları meyyit bir vücutla kirletmeme gerekliliğini yansıtır. Sessizlik Kuleleri, doğal ögelerin saflığını vurgulayan dini bir geleneğin büyüleyici bir bakış açısını sunar.