Bu yıl 2-10 Kasım tarihleri ortasında 41’inci sefer düzenlenecek olan Milletlerarası İstanbul Kitap Fuarı’nın teması ve onur muharriri aşikâr oldu. ‘Çocukluk Şenliktir’ temalı fuarın onur muharriri kendisini çocuk yayıncılığına adayan Yalvaç Ural olacak.
Fuar, usta müellif ve yayıncının iştirakiyle düzenlenecek kültür aktifliklerine de mesken sahipliği yapacak. TÜYAP tarafından, müellifin ömrüne ve yapıtlarına odaklanan bir anı kitabı hazırlanıyor. Ayrıyeten fuarda ‘Yalvaç Abi, Vakte Saygı’ standı de görülebilecek.
Usta müellifle hayatına, çocuk yayıncılığına ve kitaplarına dair geçmişten bugüne bir seyahat yaptık. Konya doğumlu, 79 yaşındaki muharririn annesi Cumhuriyet’in birinci öğretmenlerinden, ailesi Konya’nın çok eskilerinden, babası ise Toprak Mahsulleri Ofisi müdürü, Isparta Yalvaçlı.
‘YALVAÇ, YOL GÖSTEREN DEMEK’
Yalvaç, Isparta kayıtlara nazaran 100’e yakın boyun göç ettiği bir yer. Bir efsaneye nazaran bir kumandan orayı almış, onun ismi Yalvaç’mış. Yalvaç, İncil’de de yazan, Hıristiyanlığın yayılımında bir yol… Kaşgarlı Mahmut’un sözlüğünde Yalvaç, Yalavaç yol gösteren manasına geliyor.
Yalvaç Ural isminin manasını sorduğumuzda “Annem bana Tonguç ismini vermeyi istemiş. İsmail Hakkı Tonguç’tan, yani o zamanki eğitimciden yola çıkarak. Fakat babam, annemi de ikna etmiş ve adım Yalvaç olmuş” diyor.
‘YAZARLIĞIN BAŞINI ÇEKEN BÜYÜKANNEMİZDİR’
Usta muharrir ve yayıncı “Çocukluğunuzla ilgili aklınızda neler kaldı?” sorusuna ise şu cevabı veriyor:
“Bizim ailede aslında yazarlığın başını çeken bayan büyük anneannemiz… Anneannemin, annemin üstündeki tesiri büyük. Nenem adeta masal ve sözcük deryası bir bayandı. Etrafımızdaki herkesin ondan masal dinlemişliği vardı. Yıllar sonra halam bile ‘Ben de onu masallarıyla büyüdüm’ demişti. Bizim en büyük kabahatimiz kimsenin oturup bunları yazmaması… Ben kimilerini yazdım, birtakım yazacaklarım da var. Büyük anneannem Gülendam Hanım’ın çok tesiri var üstümüzde.”
‘GAZETEYE ÇOCUK MECMUASIYLA BAŞLADIM’
Gazeteciliği lisede seçen Yalvaç Ural, bu mesleği seçme nedenini şöyle anlatıyor:
“Gazeteye başlamam çocuk dergisiyle oldu. Çocuk dergisi olunca bir sefer Dava Tamer’le tanıştım. Ondan evvel de Varlık, Şov, Güney ve Yelken mecmualarında şiirlerim yayınlandı. Yetişkinler için yazıyordum ve Abdi İpekçi yarışında da, 77’deydi galiba yanlış hatırlamıyorsam, şiir kolunda mansiyon almıştım. Şiirim bir dörtlüktü ve heyet ortasında çatışmalara bile neden oldu, ‘Ya bu çok kısa bir şiir! Ötekiler uzun uzun yazmışlar’ dediler.”
‘KURMACAYA FAZLA BEDEL VERMEM’
Bütün yazdıklarının kendi ömrünün içinden çıktığını aktaran Ural, “Kurmacaya fazla paha vermem zira kurmaca benim düş gücümle bilgilendiklerimle, okuduklarımla gerçek orantılı lakin yaşadıklarım, inisiyatifim dışında karakter ve kimliğimle oluşan öykücükler ya da tesadüflerin bana taşıdığı olaylar yığını” diye konuşuyor.
’20 YILDIR BİTİREMEDİĞİM ÖYKÜLERİM VAR’
Büyükler için kitap yazarken kendisini çocuk yazınına iten şeyin ne olduğunu anlatan Ural, kelamlarına şu sözlerle devam ediyor:
“Ben hikayelerimi yazarken o dönemin Kültür Bakanı Yayınlar Dairesi Genel Müdürü Adnan Ağabey’e yolladım. Bana telefon edip, ‘Yalvaçcığım ben bu kıssaları okudum, çok beğendim. Sen bunları yetişkinler için yazmışsın fakat ben bunu ergen kitabı olarak yayınlamak isterim. Müsaadenin var mı?’ dedi.
Daha tamamlaması gereken bir çocukluk kıssaları demeti de çıkarmayı düşünüyorum. Zira birikmiş ve 20 yıldır bitiremediğim öykülerim var. Lisan süratli değişiyor, bu değişimden herkesin aslında eski tabirde kendine düşen hissesi alması gerekiyor.”
‘ÇOCUK KİTABINDA CÜMLELER UZUN OLMAZ’
Ural, çocuklarla kurulan irtibatın de büyüklerle kurulan bağlantı üzere olması gerektiğini söyleyerek, konuşmasına şöyle devam ediyor:
“Çocuk kitabı yazan biri, kitabı yazarken hikayesini hangi yaş kümesine nazaran yazması gerektiğine karar vermeli. Hikayeyi başında kurduktan, yaşadıktan, edindikten ya da bilgilendikten sonra yaş kümesine nazaran sözcük seçmeli. Artık bir sürü genç hikayeler yazıyor, bakıyorsun bir cümle üç satırda bitiyor. Çocuk onu okuyamaz, çocuk daha küçük… Çocuklar bir sözcüğe takılır. Kendi kitabımda birtakım sözcüklerin eskiyebileceğini düşünmüyordum. Bir sefer ‘İmtihanda muaffak olamadım’ demişim, bir çocuk gelip ‘İmtihan ve muaffak sözünü anlayamadım’ dedi. ‘İmtihan demek, imtihan demek; muaffak olamadım da, sınıfta kaldım demek’ dedim. ‘Çok saçmaymış’ dedi. İnsan farkında değil ancak lisanımıza girmiş, artık lisanımızdan gelecek jenerasyonlar için ayıklanan sözcükler var.”
‘ÇOCUK EDEBİYATI YAZANLAR EVVEL LİSANLARINI ÖĞRENSİN’
Usta edebiyatçı, “Gençlik ve çocuk edebiyatına gönül veren gençlere tavsiyeniz ne olur?” sorusuna ise şu karşılığı veriyor:
“Benim gençlere teklifim şudur; evvel lisanlarını öğrensinler. Lisanlarını öğrenecek ve çalışmalarını yapacaklar ki, evvel mektup sonra dilekçe yazmasını öğrenecekler. Ondan sonra bir müracaat nasıl yapılır, onu öğrenecekler. Sonuçta pek çok şeyi öğrenecekler. Onu öğrendikten sonra gençlik ve çocuk edebiyatıyla ilgilenebilir ya da yazı yazabilir konuma gelirler. Her gün kendilerini yetiştirmeleri gerekiyor, yetişmedikleri vakit kusura bakmasınlar hiçbir şey olamaz. Çok okuyacaklar, hiç okumadan çocuk kitabı yazan o kadar çok kişi var ki, olmaz.”
’50 YILDA 51 MECMUA YAYIMLADIM’
50 yılda 51 mecmua yayımladığını söyleyen Yalvaç Ural, “Bir edebiyat tarihçisi internetteki bilgileri doğrulasın istiyorum. Herkes kendi biyografisini, kendi biyografisini kendisi yazıyor. Bu bana ayıp geliyor. Ben 50 yılda 51 mecmua yayımladım. Bu mecmuaların 43’ü çocuk mecmuasıdır ve bu mecmuaların birçoklarının kuruculuğunu, idaresini yaptım” tabirlerini kullanıyor.
Bu mecmualar ortasında hem yarısı Almanca yarısı Türkçe olan hem de Türkiye’de birinci sefer körler için yayımlanan mecmualar olduğunu da söyleyen Ural, “Bu mecmuaların içinde yeniden rekor sayılabilecek iki dergim daha var; bir tanesi Almanya’daki yabancılaşma içine düşen çocuklar için Milliyet Türk Çocuk dergisi, yarısı Almanca yarı Türkçe… İkincisi de Türkiye’de birinci defa körler için, körlerin ismini koyduğu Körebe mecmuası… Kör diyorum zira çocuklar görme engelli demekten hoşlanmıyor” diye konuşuyor.
Çocuklar için yaptığı bilmeceler dizisinden de bahseden Ural, kelamlarını şöyle sürdürüyor: “Bu ortada benim çocuklar için yaptığım bir bilmeceler dizisi vardı. Bunlar 30-40 kitabı bulmuştur. Ben sözcük oyunlarıyla, eklerle köklerle oyunlar öğretirim. Hatta bugün benimle büyümüş Güldür Güldür’deki çocuklar ortada sırada kullanıyorlar. ‘Bir ton bir ton daha ne eder? Tonton eder’ üzere. İşte o tip şeyler, çocukların birbirleriyle bağlantı kurmasını sağlar. 45 yılda 51 mecmua, 4 mizah mecmuası….”
‘ÇOK SATAN HER KİTAP GÜZEL DEĞİLDİR’
Çocuk yayıncılığını çok sevdiğini ve bu alana gönül verdiğini belirten Ural’ın anıları da bir epey ilginç… Usta müellif ve yayıncı, o periyotları şöyle yad ediyor: “Milliyet Yayınları devrinde benim yayınladığım çok pahalı kitaplar vardı. Mesela; Aziz Nesin kitapları 6 ay içinde Milliyet Yayınları’nda İSİM Kitapları içinde 275 bin sattı. Aziz Ağabey’in bana olan sevgisi ve söylediği kelam, herkesin ağzındadır ‘Yalvaç Ural benim büyümeyen çocukluğumun şahididir’ kaygısı.”
Ural, günümüzde influencer yahut Youtuberların kitaplarının edebi kitaplardan daha çok satabildiğinin altını çiziyor ve ekliyor: “Bir kitabın çok satması bu kitabın düzgün bir kitap, uygun bir edebiyat yapıtı olduğunu göstermez.”
‘SÜMER MASALLARI KİTABIM GELİYOR’
Kore’de yayınlanan ‘Sümer Masalları’ kitabının fuara da yetişeceğini belirten Yalvaç Ural, “Sanırım dünyada birinci kere bu türlü bir Sümer Masalları kitabı yazılıyor. Zira Sümer Masalları ile Ezop Masalları ortasında bir bağ var. Bu masalların kökenini Muazzez İlmiye Çığ’ın çevirdiği kırık tabletleri ve bu kırık tabletlerden çıkan atasözleri…” diyor.
‘BANKALAR ÇOCUK MECMUALARINI BIRAKTI’
Ural, bankaların çocuk mecmualarının peşini bıraktığını, gazetelerin ise yük olarak gördüğünü söyledi. “Yayıncılık diğer bir şey, çocuk dergiciliği öteki bir şey, çocuk kitapları yazmak öteki bir şey” diyen Ural, hikayelerinin kitap olmadan çocukların imtihanından geçtiğini aktardı. Ural, “Bizim devrimizde Umur Bugay, Halit Kıvanç, Orhan Boran, Müjdat Gezen, Cenk Koray, ben, Gülten Dayıoğlu, Mümtaz Zeki Taşkın üzere yüzlerce kişi sayabilirim; Milliyet Çocuk’ta hikayelerimiz yayınlandıktan sonra kitap oldular. Milliyet Çocuk anket yapardı, armağan karşılığında. Beğendiğiniz, beğenmediklerinizi yazın diye. Yani çocukların imtihanından geçti bu öyküler…” diyor.
‘DOĞAN EGMONT ŞİRKETİNİ DE BEN KURDUM’
Ural kelamlarına şu sözlerle devam ediyor.
“Ben de o çocukların karneleriyle büyüdüm. Dünyadaki yayıncılığı da izledim. Sonra çocuk dergilerimi çoğalttım, Milliyet mecmualarının ve İSİM kitabın başına geçtim. Doğan Kitap yaptık, Doğan Egmont şirketini de ben kurdum. Böylelikle yeri geldi, 51 çocuk mecmuamız oldu. Bugün klasik çizgi romanların dışında yayınevleri yeni yeni genç romanlar çıkarıyorlar.”
‘ÜLKEMİN ÇOCUKLARINA TEŞEKKÜR EDİYORUM’
41’inci Milletlerarası İstanbul Kitap Fuarı’nın onur konuğu olması hakkında çok memnun olduğunu belirten Ural, çok keyifli olduğunu söyledi. Ural, “En başta da ülkemin çocuklarına teşekkür ediyorum. Beni buraya getiren onlar, çok teşekkür ediyorum. Bir kitabımla değil, hayatımla onur konuğu oldum” tabirlerini kullanıyor.
Ural, kelamlarına şöyle devam ediyor:
“Yaşamımı çocuklara adadım, hiç yorulmadan, vazgeçmeden çalıştım. Bu da beni uygun yerlere taşıdı, bir sürü ödül kazandım, kitaplarım farklı lisanlara çevrildi. Bu da kâfi aslında bir müellif için bundan daha pahalı bir şey olabilir mi? Bunların hepsini toplayıp, sana teşekkür ederiz diyen bir kurum var, bunun için teşekkür ediyorum.
Onur konuğu olmasını ise 51 mecmua, yüzlerce kitap yayımlamasına bağlayan Ural, “43 lisana çevrilmiş kitaplar, bu kitaplar dünya çocuklarının literatürüne girdi” diyor.